Ξεκίνησα να διαβάζω ένα βιβλίο (Pagan Christianity? των Frank Viola και George Barna) που αποκαλύπτει την παγανιστική προέλευση πολλών χαρακτηριστικών της σημερινής Εκκλησίας με απώτερο σκοπό να εντοπίσω τις ανθρώπινες παραδόσεις και να ελευθερωθώ από αυτές. Όταν ο Χριστός είπε "Ελάτε σε μένα γιατί το φορτίο μου είναι ελαφρύ" το πίστεψα. Και οι παραδόσεις που κουβαλάμε αιώνες τώρα, δεν συναντώνται στην Βίβλο (χωρίς να σημαίνει αυτό ότι είναι όλες κακές, οι περισσότερες όμως κινούνται αρκετά αντιβιβλικά), αφετέρου αποτελούν φορτίο το οποίο δεν έχει σχέση με την απόλυτη ελευθερία από την αμαρτία που σου χαρίζει ο Χριστός. Ακολούθως λοιπόν παρουσιάζω μια μικρή περίληψη του κεφαλαίου που αφορά την παγανιστική προέλευση των κτιρίων της Εκκλησίας.
Τα τρία χαρακτηριστικά στα οποία επικεντρωνόταν ο αρχαίος Ιουδαϊσμός ήταν: ο Ναός, η ιεροσύνη και οι θυσίες. Με την έλευσή του ο Χριστός έδωσε τέλος και στα τρία αυτά στοιχεία αφού όλα εκπληρώθηκαν στο πρόσωπό του. Ο Χριστός είναι ο ζωντανός Ναός, είναι ο αρχιερέας, είναι η τέλεια θυσία. Και εμείς ως σώμα του Χριστού στον κόσμο αυτό, είμαστε μέλη της Εκκλησίας του, ζωντανοί ναοί για το Άγιο Πνεύμα, ζωντανές πέτρες του Ναού.
Το επαναστατικό στοιχείο του Χριστιανισμού των τριών πρώτων αιώνων ήταν το παράδοξο γεγονός ότι οι ακόλουθοι του Χριστού δεν είχαν κάποιο ναό ή άλλο ιερό μέρος για να λατρεύουν τον Κύριό τους, όπως επίσης δεν είχαν ιερά αντικείμενα, δεν είχαν ιερείς, δεν κάνανε θυσίες. Οι ίδιοι οι πιστοί ήταν ναός Θεού και καθένας μέλος της Εκκλησίας του Χριστού. Στην Καινή Διαθήκη πουθενά δεν εμφανίζεται ο όρος "εκκλησία" να έχει την έννοια ενός συγκεκριμένου κτιρίου. Και πράγματι ήταν παράλογο για τους πιστούς τότε: Πώς μπορείς να πας σε κάτι που είσαι, σε κάτι του οποίου αποτελείς μέρος; Κάθε πιστός αναγνώριζε ότι ήταν ο ίδιος ιερέας του Θεού και ότι η μόνη αληθινή θυσία ήταν αυτή του Χριστού στον σταυρό. Ως θυσίες προσέφεραν μόνο τις πνευματικές: δοξολογία και ευχαριστία. Η εικόνα αυτή όμως άλλαξε δραματικά με την έλευση του Κωνσταντίνου στον θρόνο της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας.
Κατά τα τέλη του δευτέρου αιώνα οι Χριστιανοί είχαν υιοθετήσει το παγανιστικό έθιμο της ευλάβειας των νεκρών. Σκοπός ήταν το να τιμήσουν τους μάρτυρες του ευαγγελίου. Έτσι οι προσευχές ΓΙΑ τους αγίους ξεκίνησαν, και αργότερα μετατράπηκαν σε προσευχές ΠΡΟΣ τους αγίους. Άλλο παγανιστικό έθιμο που αντιγράφτηκε ήταν τα γεύματα προς τιμή των νεκρών. Επίσης ο χώρος που είχαν ενταφιαστεί οι "ιεροί" μάρτυρες άρχισε να θεωρείται "ιερή" τοποθεσία. Δεν άργησε έτσι να εισαχθεί στον Χριστιανικό κόσμο και το χτίσιμο μικρών βωμών ή και ναών πάνω από τους τόπους ταφής των μαρτύρων. Επαναλαμβάνω ότι όλα αυτά τα στοιχεία ήταν συνηθισμένα στους παγανιστές και ειδωλολάτρες τότε Έλληνες και Ρωμαίους. Επειδή όμως ενός κακού μύρια έπονται, σύντομα ακολούθησε και η απόδοση τιμών στα λείψανα των μαρτύρων.
Τα πρώτα κτίρια εκκλησιών ξεκίνησαν περί το 324 μ.Χ. με εντολή του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου. Ο άνθρωπος αυτός παρόλη τον εναγκαλισμό με την Χριστιανισμό, ποτέ δεν σταμάτησε να λατρεύει τον θεό Ήλιο. Για τιμή αυτού του θεού άλλωστε θέσπισε την "ημέρα του Ήλιου" ημέρα άγια μέσα στην εβδομάδα (πρόκειται για την έβδομη ημέρα της εβδομάδας, την Κυριακή ή αγγλιστί Sunday). Επίσης ο Κωνσταντίνος μέχρι το τέλος της ζωής του διατήρησε τον τίτλο Pontifex Maximus, τίτλος που σημαίνει "αρχιερέας των παγανιστών", τίτλος που αργότερα υιοθετήθηκε από τον Πάπα. Από την μητέρα του Ελένη ο Κωνσταντίνος έλαβε τα μαθήματα κυνηγιού ιερών αντικειμένων και λειψάνων και υπό την επιρροή του η καπηλεία των λειψάνων γνώρισε μεγάλη άνθηση στην εκκλησία. Η Ελένη είναι αυτή που ισχυρίστηκε ότι βρήκε στην Ιερουσαλήμ τον σταυρό στον οποίο σταυρώθηκε ο Χριστός, και ο Κωνσταντίνος αργότερα ισχυρίστηκε ότι το ξύλο από τον σταυρό αυτό κατείχε ιδιαίτερες πνευματικές δυνάμεις.
Ο Κωνσταντίνος λοιπόν είναι αυτός που ξεκίνησε την ανέγερση πολυτελών ναών για τους Χριστιανούς, όπως ακριβώς οι παγανιστές είχαν ναούς για τους θεούς τους. Επίσης οι ναοί χτίστηκαν πάνω από σημεία ταφής μαρτύρων και αγίων που ήδη από τα τέλη του προηγούμενου αιώνα τα θεωρούσε ο κόσμος ιερές τοποθεσίες. Οι ναοί τέλος φέρανε το όνομα του αγίου στην τιμή του οποίου χτίστηκαν - έθιμο άκρως παγανιστικό (οι παγανιστές είχαν κάθε ναό αφιερωμένο σε μία ξεχωριστή θεότητα). Η λογική της σχεδίασης των ναών ακολούθησε φυσικά παγανιστικές οδούς. Το κτίριο αυτό καθαυτό ήταν ιερός τόπος και όσοι εισέρχονταν έπρεπε να περάσουν από καθαγιασμό. Ο Κωνσταντίνος χρησιμοποίησε το μοντέλο της Βασιλικής για την κατασκευή των ναών, το σχέδιο που είχαν δηλαδή στην Ρωμαϊκή αυτοκρατορία τα δημόσια κτίρια όπως π.χ. τα δικαστήρια. Η αρχιτεκτονική των κτιρίων αυτών ήταν εκπληκτική στο να πετυχαίνει κάτι το πολύ σημαντικό: οι συμμετέχοντες στην λατρεία κάθονταν παθητικά, χωρίς να συμμετέχουν, για να παρακολουθήσουν μία τελετουργία. Ο βωμός στον ναό ήταν το πιο ιερό του σημείο και σε αυτόν είχαν πρόσβαση μόνο οι ιερείς. Εκεί βρίσκονταν τα οστά των αγίων και η θεία ευχαριστία. Σε έναν ιερό χώρο όπως αυτός λοιπόν μπορούσαν μόνο άγιοι άνθρωποι να μπουν. Σύντομα παρουσιάστηκαν και διαχωριστικά μεταξύ βωμού και του χώρου των κοινών πιστών. Επίσης διαμορφώθηκε και ειδικός χώρος για τους έχοντες ειδικά αξιώματα και εξουσίες, οι λεγόμενες καθέδρες.
Ακριβώς επειδή ο Κωνσταντίνος διατήρησε τον τίτλο του πρώτου σε ιεραρχία στην εκκλησία, μία απλή τελετή δεν ήταν αρκετή για έναν αυτοκράτορα. Έτσι η λειτουργία απέκτησε μια άλλη αισθητική. Τα κεριά και το λιβάνι που προπορεύεται των ιερέων το εισήγαγε ο Κωνσταντίνος και ήταν έθιμο που ίσχυε για τον αυτοκράτορα και τους έχοντες εξουσία. Επίσης οι ιερείς έπρεπε να ξεχωρίζουν πια από τον λαό και μέσα σε λίγα χρόνια φόραγαν ενδύματα εξίσου πολυτελή όσο ο αυτοκράτορας. Η λατρεία του Θεού καταδικάστηκε στο να είναι ένα θέαμα, μία παράσταση, στην οποία ο κόσμος δεν είχε καμία συμμετοχή.
Κατά τους επόμενους αιώνες η συγκεκριμένη αρχιτεκτονική του κτιρίου και τα έθιμα αυτά αποδόθηκαν στην Παλαιά Διαθήκη. Κάτι τέτοιο όμως είναι ψευδές, η ρίζα των ναών που βλέπουμε είναι άκρως παγανιστική. Μέχρι και η διεξαγωγή της μυστηριακής λατρείας έχει την πηγή της στα μυστήρια των παγανιστών της εποχής. Όλα τα περιγραφόμενα στην Παλαιά Διαθήκη τα αναφορικά με τον Ναό και τα τελετουργικά βρήκαν το τέλος τους στον σταυρό του Χριστού. Η εκκλησία όπως την γνωρίζουμε στην Καινή διαθήκη δεν είναι το τερατούργημα που δημιούργησε ο Κωνσταντίνος. Η Εκκλησία της Καινής Διαθήκης είναι μη ιεραρχική, μη τελετουργική, ένας ζώντας οργανισμός πιστών ακόλουθων του Ιησού Χριστού.
Στους μετέπειτα αιώνες το κτίριο των ναών έλαβε διάφορες μορφές διατηρώντας όμως πάντα τον διαχωρισμό κλήρου και λαού. Οι γοτθικού ρυθμού ναοί είναι επίσης επηρεασμένοι από παγανιστικά στοιχεία. Εκεί βρήκαν εφαρμογές οι διδαχές του Πλάτωνα για την αλληλεπίδραση του φωτός, του ήχου και του χρώματος με την ψυχική διάθεση του ανθρώπου. Ο γοτθικός ρυθμός στέλνει ξεκάθαρα το μήνυμα "ο Θεός είναι μη προσεγγίσιμος".
Μέχρι και το καμπαναριό που συναντάμε σε πολλούς ναούς έχει την έμπνευσή του στους οβελίσκους της Αιγύπτου. Σε αυτό αργότερα προστέθηκαν οι καμπάνες που καλούσαν στους πιστούς σε λατρεία. Το καμπαναριό συμβόλιζε την ένωση ουρανού και γης. Έδινε το μήνυμα ότι μέσω της προσέλευσης στο κτίριο αυτό θα μπορούσες να προσεγγίσεις τον Θεό.
Στον προτεσταντικό κόσμο οι ιερές τράπεζες και οι βωμοί καταργήθηκαν και την κυρίαρχη θέση έλαβαν οι άμβωνες των οποίων όμως η προέλευση είναι εβραϊκή αφού τους συναντούμε στην συναγωγή. Ο άμβωνας είναι πάντα σε ψηλότερο σημείο από τους πιστούς. Και πάλι, ακόμη και σε αυτό το απλοποιημένο σχήμα, υπάρχει διαχωρισμός μεταξύ του κήρυκα και του απλού πιστού. Το κήρυγμα δεν είναι συμμετοχικό αλλά ένας βολικός μονόλογος. Οι πιστοί κάθονται σε σειρές διατεταγμένες προς τον άμβωνα βλέποντας ο ένας την πλάτη του άλλου, και όχι ο ένας τον άλλον. Έτσι όλοι είναι αφοσιωμένοι στον κήρυκα και τα όσα αυτός λέει. Και αυτό είναι λογικό αφού στον Προτεσταντικό κόσμο κεντρικό σημείο κατέχει το κήρυγμα. Και πάλι όμως η μόνη συμμετοχή που έχει ο πιστός είναι κατά την διάρκεια της υμνωδίας. Αληθινή επαφή και συζήτηση μεταξύ πιστών δεν υπάρχει. Η λατρεία του Θεού έχει γίνει μία παθητική διαδικασία στην οποία λαμβάνουν μέρος οι πιστοί.
Αυτό που οφείλουμε να σκεφτούμε είναι ότι η Εκκλησία του πρώτου αιώνα δεν είχε ποτέ να κάνει με ένα κτίριο. Έχουμε εγκλωβιστεί σε ένα κτίριο το οποίο διαμορφώθηκε ως τρόπος και τόπος λατρείας από τον Κωνσταντίνο 1700 χρόνια πριν. Η αρχική Εκκλησία ήταν ένας ζωντανός οργανισμός, οι πιστοί λάμβαναν μέρος σε μία λατρεία όπου δεν υπήρχαν παθητικοί θεατές. Σε μία σύγχρονη εκκλησία πόσο προδιαθέτει το κτίριο έναν άνθρωπο να σηκωθεί όρθιος και να μιλήσει ώστε όλοι να τον ακούσουνε; Ακόμη πιο σημαντικό πρόβλημα είναι ότι το κτίριο και η προγραμματισμένη συνάθροιση σε αυτό ενέχει τον κίνδυνο του να θεωρήσει κάποιος ότι το χρέος προς τον Θεό έχει εκπληρωθεί για μια ολόκληρη εβδομάδα με την συμμετοχή στην λατρεία της Κυριακής. Μετά τις λίγες ώρες που αφιερώνουμε στον Θεό μπορούμε να συνεχίσουμε τις ζωές μας!!! Κάτι που δεν αποτελεί καν το μήνυμα του ευαγγελίου που μας καλεί να αφιερώσουμε όλη την ζωή μας στον Θεό. Το κτίριο όπως είναι διαρρυθμισμένο δεν επιτρέπει καν την κοινωνία των πιστών. Στην μεγαλύτερη πλειοψηφία τους οι πιστοί εισέρχονται σε έναν χώρο στον οποίο αλλάζουν χαρακτήρα, ψέλνουν προσεύχονται, λαμβάνουν μέρος στο δείπνο, ανταλλάσσουν τους τυπικούς χαιρετισμούς και το ίδιο επαναλαμβάνεται την επόμενη εβδομάδα. Βαθιά σχέση που να ευνοεί την ανάπτυξη μαθητείας, που να υλοποιεί το να εξομολογούμαστε ο ένας στον άλλον για να γιατρευόμαστε απλά δεν υπάρχει και δεν καλλιεργείται.
Ένα τελευταίο πράγμα που αξίζει να σκεφτούμε είναι το κόστος που απαιτεί ένας κτίριο. Στην Αμερική μόνο, η αξία των κτιρίων των Εκκλησιών αγγίζει τα 230δις δολάρια. Το 18% από τα 60δις δολάρια των εισφορών στην εκκλησία πηγαίνουν για την συντήρηση των κτιρίων. Αυτό το γεγονός πρέπει να μας προβληματίζει. Αξίζει αυτό το κόστος για ένα κτίριο που χρησιμοποιείται για λιγότερο από 10 ώρες την εβδομάδα; Η πρώτη Εκκλησία έφερε τα πάνω κάτω στον κόσμο και δεν είχε ποτέ στην διάθεσή της κτίρια. Προσωπικά εγώ ως Αλέξανδρος αυτό το θεωρώ μέγα σφάλμα ειδικά όταν γνωρίζουμε πια στις μέρες μας, πόσοι φτωχοί και ανήμποροι άνθρωποι θα είχαν βοηθηθεί με ένα τέτοιο ποσό χρημάτων. Αξίζει να σκεφτούμε ότι αν επιστρέψουμε στην οργανική φύση της Εκκλησίας, με συναντήσεις κατ' οίκον όπως κάνανε οι πρώτοι Χριστιανοί, το 95% των χρημάτων που θα μαζεύαμε θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για την διακονία της διάδοσης του ευαγγελίου, της βοήθειας όσων έχουν ανάγκη, κτλ.
Μήπως είναι καιρός να γυρίσουμε στις ρίζες μας και αντί να έχουμε μία παράσταση όπου το παίζουμε Χριστιανοί κάθε Κυριακή, να ακολουθήσουμε τον Χριστό και να ζήσουμε όπως έζησε και περπάτησε Αυτός επάνω στην γη;
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου