Παγανιστικός Χριστιανισμός (?) - Μέρος Γ: Το κήρυγμα

Συνεχίζοντας την μελέτη του εν λόγω βιβλίου προχωράω στο κεφάλαιο που αφορά (όπως αναφέρουν οι συγγραφείς) "την πιο ιερή αγελάδα του προτεσταντισμού".

Όλη η λατρεία της Κυριακής πολλές φορές κρίνεται από την ποιότητα του κηρύγματος. Ενός κηρύγματος όμως που δεν έχει καμία ρίζα στην Γραφή. Και αυτό γιατί το κήρυγμα όπως το ξέρουμε έχει εισέλθει στον Χριστιανικό κόσμο μέσα από τον παγανιστικό πολιτισμό.

Μορφή του σημερινού Κηρύγματος

• Επαναλαμβάνεται κάθε εβδομάδα, τουλάχιστον μία φορά, από τον άμβωνα.
• Παραδίδεται από το ίδιο άτομο (συνήθως τον ποιμένα) ή από καλεσμένο ομιλητή.
• Παραδίδεται σε παθητικό κοινό, πρακτικά είναι μονόλογος.
• Αποτελεί έναν λόγο με συγκεκριμένη δομή. Τυπικά περιλαμβάνει την εισαγωγή, τρία έως πέντε σημεία, και ένα συμπέρασμα.

Μορφή του Κηρύγματος στην Παλαιά Διαθήκη

• Υπήρχε συμμετοχή από το κοινό διακόπτοντας τον ομιλητή αρκετά συχνά.
• Οι προφήτες και οι ιερείς μιλούσαν με πρόχειρο λόγο, περί συγκεκριμένων συνθηκών.
• Το κήρυγμα στην Π.Δ. είναι σποραδικό, χωρίς συγκεκριμένο πρόγραμμα, όχι επαναλαμβανόμενο στο ίδιο κοινό, ανοιχτό στην συμμετοχή των συνομιλητών.

Μορφή του Κηρύγματος στην Καινή Διαθήκη

• Το κήρυγμα ήταν σποραδικό.
• Δινόταν σε συγκεκριμένες περιπτώσεις για αντιμετώπιση συγκεκριμένων προβλημάτων.
• Ήταν πρόχειρος λόγος και όχι ρητορικά δομημένος.
• Ήταν διαλογικό και όχι μονόλογος.

Η αρχαιότερη καταγεγραμμένη πηγή για κήρυγμα σε κανονική βάση εντοπίζεται στα τέλη του δεύτερου αιώνα. Συγκεκριμένα ο Κλημέντιος της Αλεξάνδρειας με λύπη διαπιστώνει το γεγονός ότι τα κηρύγματα δεν μπορούσαν παρά σε ελάχιστο βαθμό να αλλάξουν τους Χριστιανούς. Παρόλη αυτήν την αναγνώριση αποτυχίας το κήρυγμα έως τον 4ο αιώνα κατάφερε να γίνει κοινή πρακτική. Αλήθεια όμως τι γινόταν με τους Χριστιανούς του 1ου αιώνα, όταν δεν υπήρχε το κήρυγμα όπως το γνωρίζουμε; Από που δανείστηκε ο Χριστιανισμός την τακτική αυτή; Από τον παγανιστικό Ελληνικό πολιτισμό και συγκεκριμένα την ρητορική.

Η ρητορική είχε λάβει τέτοιες διαστάσεις στην Ελλάδα που ο κόσμος είχε εθιστεί σε αυτήν. Όταν οι Ρωμαίοι κατάκτησαν την Ελλάδα, με την σειρά τους και αυτοί παθιάστηκαν με την ρητορική. Σταδιακά τους επόμενους αιώνες, ξεκίνησε να διακρίνεται το ιερατείο. Άρχισε να δομείται μια ιεραρχική δομή και να καλλιεργείται η ιδέα της ανάγκης ύπαρξης κάποιου "ειδικού". Μέσα σε 4 αιώνες η Εκκλησία ιδρυματοποιήθηκε εξολοκλήρου. Η θέση του ειδικού που θα μετέδιδε ομιλίες εδραιώθηκε όταν πια στην Εκκκλησία εισήλθαν πρώην παγανιστές φιλόσοφοι. Έτσι στην Εκκλησία ξεκίνησε αυτό το νέος είδος επικοινωνίας όπου γινόταν επίδειξη των ρητορικών ικανοτήτων του ομιλητή: το κήρυγμα. Αυτό αντικατέστησε την προφητεία, το ανοιχτό μοίρασμα μεταξύ των πιστών των εμπειριών τους ή των μηνυμάτων που είχαν από τον Θεό, η διδασκαλία η οδηγούμενη από το Πνεύμα. Το κήρυγμα έγινε το προνόμιο των επισήμων της Εκκλησίας, ειδικά των επισκόπων οι οποίοι έπρεπε να εκπαιδευτούν σε κάποια σχολή ρητορικής για να μάθουν να μιλούν. Χωρίς τέτοια διδαχή δεν επιτρεπόταν σε κάποιον να μιλήσει στον λαό του Θεού.

Κατά την Μεταρρύθμιση όπως είδαμε, ο Λούθηρος έδωσε προεξέχοντα ρόλο στο κήρυγμα κατά την λειτουργία. Ο Καλβίνος επίσης δήλωνε ότι ο κήρυκας ήταν "το στόμα του Θεού". Ειρωνικό γεγονός το ότι και οι δυο τους μιλούσαν αρνητικά για την ιδέα του ότι ο Πάπας ήταν o αντιπρόσωπος του Χριστού.

Το σύγχρονο ευαγγελικό κήρυγμα ως παράδοση βρίσκει τις πιο πρόσφατες ρίζες του στο κίνημα των Πουριτανών του 17ου αιώνα. Οι Πουριτανοί μας έδωσαν το κήρυγμα διάρκειας μιας ώρας. Από την άλλη πάλι, από τους Μεθοδιστές λάβαμε το κήρυγμα με έντονες συναισθηματικές εκρήξεις οι οποίες περιλαμβάνουν κραυγές και τρέξιμο πάνω - κάτω από τον άμβωνα.

Πώς επηρέασε αρνητικά το κήρυγμα την Εκκλησία

• Το κήρυγμα καθιστά τον κήρυκα τον αριστοτέχνη της συνάθροισης. Η συμμετοχή των πιστών παρεμποδίζεται. Η εκκλησία μετατρέπεται σε κηρυγματικό σταθμό. Η συνάθροιση μετατρέπεται σε ένα σύνολο βουβών θεατών που παρακολουθούν ένα έργο αφού δεν υπάρχει χώρος διακοπής του ομιλητή.
• Το κήρυγμα σταματά την πνευματική ανάπτυξη. Αποτελεί μία μονόδρομη σχέση που ευνοεί την παθητικότητα. Για να αναπτυχθούμε πνευματικά θα πρέπει να είμαστε εκτελεστές του λόγου του Θεού - όχι ακροατές. Το κήρυγμα και η διδασκαλία όπως φαίνονται στην Κ.Δ. έχουν ως σκοπό την κινητοποίηση των πιστών και την ενθάρρυνση τους να μιλήσουν στις συγκεντρώσεις της Εκκλησίας.
• Το κήρυγμα συντηρεί την μη βιβλική αντίληψη της πνευματικότητας του κλήρου και καλλιεργεί την παθολογική εξάρτηση των πιστών από τον κλήρο. Ο Κήρυκας γίνεται ο μόνος άνθρωπος που έχει κάτι άξιο να ειπωθεί. Πώς μπορεί να διδαχθεί έτσι ο κήρυκας από τα άλλα μέλη του σώματος του Χριστού όταν αυτά στέκονται βουβά; Πώς μπορεί ο πιστός να μάθει από τον κήρυκα αν δεν μπορεί να τον διακόψει για να ρωτήσει τυχόν απορίες του; Πώς μπορούν να διδαχθούν τα αδέρφια μεταξύ τους όταν δεν μπορούν να μιλούν στις συναθροίσεις; Το κήρυγμα καθιστά την εκκλησία απόμακρη και απρόσωπη.
• Αντί να οικοδομούνται οι πιστοί, αντιθέτως αποικοδομούνται. Το σύγχρονο εβδομαδιαίο  κήρυγμα έχει λίγη δύναμη για να εξοπλίσει τον λαό του Θεού για πνευματική υπηρεσία.
• Το σημερινό κήρυγμα είναι μη πρακτικό. Αμέτρητοι είναι οι κήρυκες εκείνοι οι οποίοι κηρύττουν για πράγματα που ποτέ τους δεν έχουν βιώσει. Το κήρυγμα έτσι αποτυγχάνει να  θέσει πρακτικούς στόχους των όσων κηρύσσονται.

Το σύγχρονο κήρυγμα μπορεί να ζεστάνει την καρδιά, να εμπνεύσει την θέληση, να ερεθίσει το μυαλό. Δρα ως μια τονωτική ένεση. Οι πιστοί δεν μπορούν να μεταμορφωθούν απλά ακούγοντας κηρύγματα από την μία εβδομάδα στην άλλη. Η μεταμόρφωση επιτυγχάνεται μέσα από συναντήσεις με τον Ιησού Χριστό. Όσοι κηρύττουν τον Χριστό θα πρέπει να δείξουν στους ακροατές τους και πώς να λάβουν εμπειρία, να γνωρίσουν, να ακολουθήσουν και να υπηρετήσουν τον Χριστό. Οι Χριστιανοί χρειάζονται καθοδήγηση στο πώς να μοιραστούν των ζώντα Χριστό με τα υπόλοιπα αδέρφια τους προς κοινή οικοδόμηση του σώματος. Κατά τον πρώτο αιώνα η Εκκλησία σημείωνε πνευματική μεταμόρφωση των πιστών της μέσα από την κοινή προτροπή και διακονία. Η διδασκαλία έρχεται από όλους τους πιστούς, μεταξύ των οποίων και αυτοί που έχουν κάποιο χάρισμα διδασκαλίας. Όχι από ένα μεμονωμένο άτομο.

Και πάλι κρίνω σκόπιμο να μεταφέρω την εμπειρία του συγγραφέα από κάτι το εναλλακτικό.

Ο συγγραφέας αναφέρει ότι κάποια στιγμή παραβρέθηκε σε συνάντηση με έναν ιδρυτή εκκλησιών ο οποίος πέρασε μία ολόκληρη εβδομάδα με ένα δίκτυο εκκλησιών κατ' οίκον. Κάθε μέρα ο ιδρυτής εκκλησιών εμβάπτιζε τις εκκλησίες αυτές σε αποκαλύψεις για τον Ιησού Χριστό. Επίσης όμως τους έδινε πρακτικές οδηγίες στο πώς να βιώσουν, να θέσουν σε εφαρμογή αυτό το οποίο τους κήρυττε. Κατόπιν τις άφησε μόνες τους και πιθανότατα δεν θα γύριζε για μήνες. Οι εκκλησίες εξοπλισμένες με τα νέα αυτά που τους δόθηκαν από τον ιδρυτή εκκλησιών, πραγματοποιήσανε τις δικές τους συγκεντρώσεις όπου κάθε μέλος συνείσφερε κάτι από τον Χριστό μέσω παροτρύνσεων, εμψυχώσεων, διδασκαλιών, μαρτυριών, γραφή νέων ασμάτων και ποιημάτων κ.ά.